تصور کنید به بهترین مقصد دنیا بدون هیچ نگرانی از هزینه‌ها سفر کنید، اگر آب و هوایش باعث شود در اقامتگاه حبس شوید یا در صورتی که بیرون می‌روید، از گرما یا سرمای شدید کلافه شوید، خاطره خوشایندی برایتان به جا نمی‌ماند! بگذریم از اینکه گاهی همین آب‌وهوا می‌تواند به دلیل مخاطراتی که ایجاد می‌کند، آن سفر را برای همیشه به کاممان تلخ کند. حالا طرف مقابلش هم در نظر بگیرید؛ به یک مقصد نزدیک با هزینه کم سفر می‌کنید امّا اقلیم به اندازه‌ای خوشایند است که دلتان می‌خواهد ساعت‌ها گوشه‌ای بنشینید و از هوای معتدلی که صورتتان را نوازش می‌کند، لذت ببرید. بنابراین، آب‌وهوا قدرت این را دارد که روی طیفی از بسیار لذت‌بخش تا بسیار آزاردهنده، حس ما را از سفر متفاوت کند.
ایران به دلیل قرار گرفتن روی کمربند خشک زمین، کویرهای وسیعی دارد که سال‌هاست به جاذبه توریستی تبدیل شده است؛ گستره‌ای بی‌انتها با سکوتی سرشار و آسمان پرستاره. کویر گردی را نه فقط توریست‌ها، بلکه خود ایرانی‌ها هم دوست دارند. امّا اینکه چه فصل و چه زمانی به کویر سفر کنیم، کاملا با میزان لذتی که در سفر می‌بریم رابطه مستقیم دارد. به همین دلیل هم در این متن می‌خواهیم درباره بهترین فصل سفر به کویر صحبت کنیم و شما را مختصرا با رفتار کویر در فصل‌های مختلف آشنا کنیم که تجربه لذت‌بخشی پیدا کنید.
اهمیت آب و هواشناسی و هواشناسی در سفر به کویر
کویرها معمولا نقاط دور از دسترسی هستند. گاهی حتّی ممکن است کیلومترها با روستا، اقامتگاه و هر نشانه‌ای از حیات انسانی فاصله بگیرید در این صورت ممکن است حتّی خبری از آنتن موبایل هم نباشد! به دلیل همین هم هست که معمولا توصیه می‌شود با یک راهنما و فرد باتجربه دل به کویر بزنید. در این شرایط، اشتباه‌های کوچک ممکن است به خطرات جبران ناپذیر ختم شود. اشتباه‌هایی که اگر هر سفر دیگری در شهر بود، چندان به چشم نمی‌آمد!
رفتار و وضعیت هوا در کویر از آن نکات مهم است که نباید نادیده گرفت و بیش از سفرهای دیگر مهم است؛ چون اگر در فصل سرد یا گرم یا در شرایط بارندگی و طوفانی هوس کویر گردی کنید، معلوم نیست چه عاقبتی در انتظارتان است. اینجاست که می‌گویند حتما حواستان به هواشناسی و آب و هوای کویر باشد؛ امّا این دو چه فرقی با هم دارند؟
منظور از آب و هوا، تغییرات بلندمدت هوا در یک منطقه است؛ در واقع کلیت اقلیمی که طی چند سال در یک منطقه وجود دارد؛ مثلا ما می‌دانیم در هر فصلی اقلیم هر کدام از مناطق ایران چه وضعیتی دارد. امّا هواشناسی منظور هوای یک منطقه در کوتاه مدت است، به عبارتی رفتار روزانه و چند روز آینده یک منطقه.
بر اساس آنچه گفتیم، می‌دانیم کویرها اقلیم گرم و خشک دارند بنابراین بر این اساس باید ببینیم چه فصل‌هایی مناسب سفر به آنها هستند، امّا باز همین مسئله هم کافی نیست؛ پیش از سفر حتما لازم است پیشبینی هوای مقصدمان را بررسی کنیم و اگر مناسب بود راهی سفر به کویر شویم! با این اطلاعات، لازم است اول با اقلیم کویرهای ایران آشنا شویم و بعد بهترین فصل سفر به کویر را انتخاب کنیم.
آب و هوای کویرهای ایران
معمولا تصوّر بر این است که خط استوا و وضعیت هر منطقه نسبت به تابش خورشید تعیین کننده آب و هوای هر منطقه است، امّا این تنها دلیل نیست و عوامل دیگری هم روی اقلیم یک منطقه تأثیر می‌گذارند. البته بررسی این مسائل کمی وارد دانش تخصصی جغرافیا می‌شود و ما در مطلب قرار نیست وارد جزئیات شویم، بلکه قصد داریم اطلاعات ضروری درباره بهترین فصل سفر به کویر را مطرح کنیم و در همین راستا لازم است کمی با وضعیت آب و هوای کویرهای ایران آشنا شویم.
همه چیز دست به دست هم داده تا کویرهای ایران از رطوبت و منابع آبی دور باشند! به عنوان مثال، رشته کوه‌های البرز و زاگرس که این مناطق را محصور کرده‌اند و حتّی ناهمواری‌های شرق همگی باعث شده‌اند پای هیچ ابر باران‌زایی به مرکز ایران باز نشود. از طرفی، فاصله این مناطق از منابع آبی هم عامل دیگر خشک بودن کویرها است. حالا اگر تابش نسبتا مستقیم خورشید و عرض جغرافیایی هم بر این موارد اضافه کنیم، باعث می‌شود در کویرها شاهد هوای گرم و خشک باشیم.
نکته مهمی که هیچگاه در سفر به کویر نباید فراموش کنیم، اختلاف دمای روز و شب است که در نتیجه خشکی هوا ایجاد می‌شود. این اختلاف دمای شبانه روز در فصل گرم و سرد خیلی شدیدتر خودش را نشان می‌دهد؛ به این صورت که ممکن است زمستان‌ها در روز هوای کویر معتدل و مناسب باشد امّا سرمای شبانه کویر معروف است؛ چنان سرمایی که حتما نیاز به تجهیزات گرمایشی دارد! در تابستان هم در شب شاید هوا مطلوب به نظر برسد امّا گرما و آفتاب روزانه ممکن از طاقت‌فرسا و غیرقابل تحمل باشد.
بهترین فصل سفر به کویر
امّا حالا متوجه شدیم که وضعیت اقلیمی کویرها به صورت کلی چطور است، وقت رسیده به سوال اصلی بپردازیم. چه فصلی برای کویر گردی مناسب است؟ ولی باز هم این سوال یک جواب بدون امّا و اگر ندارد و نیاز به کمی توضیح دارد.
معمولا بهار و پاییز را فصول مناسبی برای کویر گردی می‌دانند چون هوا کمی معتدل است و خبری از گرما و سرمای بیش از اندازه نیست. از طرفی وقتی هوا حالت تعادلی داشته باشد، لازم نیست تجهیزات اضافه هم همراه داشته باشید. دقیق‌تر می‌توان گفت از اواسط اسفند تا اواخر اردیبهشت و از اواسط شهریور تا اواخر آبان زمان‌های مناسبی هستند. البته نمیتوان گفت در فصل‌های دیگر سفر غیر ممکن است؛ اگر زمستان‌ها خیلی سرد نباشد گاهی در طول مدت زمستان هم می‌توان سفر کرد، امّا لازم است حتما تجهیزات همراه داشته باشید. از آن طرف، شایع‌ترین بیماری در فصل گرما گرمازدگی است که اگر در فصل گرم به کویر سفر کنید ممکن است به آن دچار شوید.
اما اگر در بهار و پاییز قصد سفر دارید، تنها چیزی که لازم است به آن توجه ویژه کنید، بارش و وزش باد است. گرچه در این مناطق بسیار کم باران می‌بارد امّا بهار و پاییز از فصل‌های باران‌زا هستند و احتمال بارندگی هست، پس اگر قصد کویر گردی میان رمل‌های روان را داشته باشید، هنگام بارندگی، آنچه انتظار دارید را نخواهید دید. وزش باد هم اگر از حد معمول خارج شود، در مناطق کویری می‌تواند مخاطره آفرین باشد. چه بسیار افرادی که به دلیل بررسی نکردن وزش باد، در کویر با طوفان شن روبه‌رو شدند و همین مسئله باعث سردرگمی‌شان در مسیر شده! پس وزش باد در تمام فصولی که به کویر سفر می‌کنید، مهم است.
آب و هوای کویرهای ایران در فصل‌های مختلف
حدود نیمی از مساحت فلات بزرگ ایران را مناطق بیابانی تشکیل می‌دهند، پس دسترسی به مناطق کویری و بیابانی در ایران کار سختی نیست. امّا تعدادی از مناطق به دلیل جاذبه‌ها و امکاناتی که دارند، بیشتر مناسب کویر گردی هستند و میان مردم محبوب شده‌اند. مناطقی مثل کویر مرنجاب، کویر مصر، شهداد کرمان و ریگ جن که هر کدام چشم‌انداز و درجه سختی خود را دارند.
آنچه درباره اقلیم کویرها گفتیم درباره همه این کویرها هم صدق می‌کند، امّا نمیتوان گفت کاملا با هم یکسان هستند. برای انتخاب بهترین فصل سفر به هر کویر بهتر است ابتدا فصل معتدل را انتخاب کنید و در مرحله بعد با چک کردن سایت‌های معتبر هواشناسی مثل سایت سازمان هواشناسی یا Accu Weather از وضعیت هوای مقصدتان مطمئن شوید.
سخن آخر
وقتی تصمیم به سفر می‌گیریم، دوست داریم لحظات خاطره‌انگیزی را تجربه کنیم نه اینکه با سختی‌های فراوان آرزو کنیم زودتر به خانه برگردیم. پس سعی کنیم پیش از سفر، حواسمان را به مسائلی مثل آب و هوا جمع کنیم تا این حال خوش را در سفر تجربه کنیم. ممکن است در همه فصل‌ها بتوانید کویر گردی کنید امّا لازم است تجهیزات لازم همراهتان باشد و توانایی رویارویی با مخاطرات هم داشته باشید. امّا انتخاب بهترین فصل سفر به کویر از آن تصمیماتی است که لازم است برایش زمان بگذاریم تا بعدا دچار پشیمانی نشوید!
شما در چه فصلی راهی کویر شده‌اید؟ آیا از سفرتان تجربه لذت‌بخشی داشتید؟
